Wat zijn Aardepigmenten? Een gids over Oker, Oxiden en Mineralen
- Geplaatst op
- Door Natural Earth Paint
Aardpigmenten worden al honderdduizenden jaren wereldwijd gebruikt en behoren tot de meest duurzame en kleurvaste pigmenten die er bestaan. Ze zijn gemaakt van natuurlijke klei en mineralen, vertellen het verhaal van hun herkomst en verbinden kunstenaars direct met de aarde. Tot op de dag van vandaag zijn aardpigmenten ongeëvenaard in duurzaamheid, stabiliteit en niet giftige eigenschappen.
Aardepigmenten worden wereldwijd al gebruikt vanaf de vroegste culturen in India, Afrika en Australië tot en met vandaag de dag.
De oudste menselijke kunstwerken die we hebben ontdekt, zijn 250.000 jaar geleden gemaakt met aardepigmenten, en dezelfde materialen zijn sindsdien door elke cultuur en op elk continent gebruikt. Een recente ontdekking van een fabriek voor het maken van verf met aardepigmenten in een grot in Zuid-Afrika werd gedateerd op 100.000 jaar oud.
Ook wel oker, ijzeroxidepigmenten of aardepigmenten genoemd, worden ze al sinds mensenheugenis door kunstenaars gebruikt. In de eenvoudigste vorm zijn aardepigmenten natuurlijk gekleurde aarde: klei en mineralen die worden opgegraven en tot een fijn poeder worden vermalen. Deze worden vervolgens toegevoegd aan allerlei vloeibare “bindmiddelen” om verf en kunstmaterialen te maken.
Aardepigmenten bestaan doorgaans uit drie componenten: een mineraal (ijzeroxide), een secundair kleurgevend bestanddeel en een kleibasis. IJzeroxide komt overal op het aardoppervlak voor en bestaat in vele vormen en kleuren. Het is het belangrijkste kleurgevende bestanddeel van de meeste aardepigmenten, en de eigenschappen van specifieke typen ijzeroxide bepalen de kleur. Deze mineralen bestaan uit verschillende verhoudingen van ijzer en zuurstof. Er kan ook een secundair kleurgevend bestanddeel aanwezig zijn, zoals calcium, mangaanoxide, koolstof of organisch materiaal, silica, kalksteen of rutiel (titaandioxide). Rutiel (veelvoorkomend in de meeste kleisoorten) maakt kleuren bijvoorbeeld helderder of geler. Bijna alle aardepigmenten hebben klei als basis. Omdat kleisoorten sterk verschillen in samenstelling, kunnen ze ook een breed scala aan effecten hebben op de pigmentkleur. Een veelvoorkomend misverstand is dat deze pigmenten afkomstig zijn van planten en biologisch afbreekbaar of composteerbaar zouden zijn. Het zijn echter geen “organische” pigmenten afkomstig van planten, insecten of chemische processen; het zijn “anorganische” pigmenten die archiefwaardig zijn en niet biologisch afbreken, en dat is juist de schoonheid van hun uitzonderlijke duurzaamheid.
Oker wordt vaak gedefinieerd als een kleigebaseerd pigment dat minstens 12% ijzeroxide bevat, hoewel het woord in veel delen van de wereld simpelweg wordt gebruikt voor elk pigment dat in of op de grond wordt gevonden. Minerale pigmenten, afkomstig van fijngemalen stenen, worden ook vaak aardepigmenten genoemd. Gele okers bevatten een ijzeroxide dat limoniet wordt genoemd. Okers met gehydrateerde (waterhoudende) ijzeroxiden, zoals limoniet en mangaan, kunnen worden verhit om het water te verwijderen. Dit verdiept de kleur en verandert geel in oranje en rood, waardoor kleuren ontstaan die bekendstaan als “gebrande” sienna of “gebrande” omber (dit proces wordt “calcinatie” genoemd). Van nature voorkomende rode okers zijn rijker aan watervrij ijzeroxide en worden hematiet (Fe₂O₃) genoemd. De afwezigheid van water zorgt voor de rodere kleur.
Of ze nu okers worden genoemd of niet, ook aardepigmenten zonder ijzeroxiden zijn veel gebruikt. “Mariene” kleisoorten uit oude oceaanafzettingen zijn gekleurd door mineralen zoals celadoniet of glauconiet en creëren groentinten die vaak terre verte worden genoemd. Ze komen voor in variaties van grijs-/blauwgroen tot geel-/bruingroen en kunnen ver van de oceaan worden gevonden, als markering van waar het water ooit stond.
De klimaatomstandigheden tijdens de vorming van aardepigmenten kunnen invloed hebben op de kleur die we vandaag zien. Rode aardepigmenten kunnen het resultaat zijn van lage luchtvochtigheid en hoge temperaturen, terwijl geel juist het tegenovergestelde kan zijn. Grijstinten, bruintinten en donkere kleuren zijn mogelijk het gevolg van aarde die zo diep begraven lag dat deze niet in contact kwam met oxiderende invloeden, of die werd verdonkerd door de aanwezigheid van organisch materiaal. De kleur van het pigment weerspiegelt zijn verleden en schetst een beeld van waar het is geweest en wat het heeft meegemaakt. Kunstenaars gebruiken aardepigmenten om hetzelfde te doen: het is een manier om zich diep te verbinden met een plek door de geschiedenis van de bodem te gebruiken om zijn verhaal via hun werk te vertellen.
Ons favoriete citaat van aardepigmentexpert Heidi Gustavson luidt:
“Aardepigmenten zijn geen levenloze stenen. Ze zijn voortdurend in beweging; het zijn mysterieuze, metamorfe dragers van kunst, gevormd door complexe ecologieën, biomen, vulkanen, uitgestorven wezens, breuklijnen, zeebodems, moerassen, woestijnen, vruchtbare bodems en dode mensen en hun levende resten.”
Na uitgebreid testen van pigmenten van over de hele wereld betrekt Natural Earth Paint zijn pigmenten nu uit Frankrijk, Italië en delen van de Verenigde Staten. Ondanks de ontwikkeling van moderne, op aardolie gebaseerde pigmenten in de twintigste eeuw, staan aardepigmenten nog steeds bekend als de meest archiefwaardige, duurzame en tegen vocht, temperatuur en licht bestendige pigmenten die er zijn. Ze blijven volledig stabiel onder een grote verscheidenheid aan omstandigheden en hebben bovendien het vermogen om schadelijke ultraviolette straling te filteren. Als kers op de taart zijn ze niet-toxisch en de meest betaalbare pigmenten die beschikbaar zijn. Natural Earth Paint heeft als missie de mensheid te helpen de volledige perfectie van dit fenomenale geschenk van onze Moeder Aarde opnieuw te ontdekken.